Önsöz

Safevîlere, daha doğrusu Şah İsmail’e ilgim aslında, ilkokul Yıllarımda köyümde yapılan bir cem töreninde “Şah Hatayi” ismi geçtiğinde törende bulunan insanların ne kadar büyük bir saygıyla eğildiklerini gördüğümde başlamıştı. Şah Hatayi kimdi? Nasıl ulu bir kişiydi ki, cem törenindekiler Hz. Ali ve Hz. Hüseyin gibi adı geçtiğinde saygıyla eğiliyorlardı. Şah Hatayi gizemiyle başlayan araştırma isteği, beni, yaklaşık yedi yüz elli yıl geriye; Erdebil’de Safevîyye Tarikatı’nı (1301) kuran Şah İsmail’in bü yük dedesi Şeyh Safiyüddin Safi’ye (1252-1334) götürdü.Şeyh

İçindekiler

BİRİNCİ BÖLÜM ...................................................21
I. Safevîlerin Soyağacı, Etnik Kökeni, İnancı (Mezhebi) .........21
A- Safevîlerin Soyağacı .........................................21
B- Safevîlerin Etnik Kökeni .....................................23
C- Safevîlerin İnancı (Mezhebi) .................................26
II. İlk Dönem Safevîyye Tarikatı Şeyhleri, Tarikatın 
Siyasallaşma
Sürecine Girmesi, Tarikatın Müritlerine Kızıl Başlık (Tac-ı Haydar)
Giydirmesi ......................................................28

A- İlk Dönem Safevîyye Tarikatı Şeyhleri (1301-1447) ............28
   a
) Şeyh Safiyüddin Safi.......................................28
   
b) Şeyh Sadrüddin Musa........................................34
c) Şeyh Hace (Hoca) Ali..........................................36
d) Şeyh İbrahim .................................................43
B- Tarikatın Siyasallaşma Sürecine Girmesi ......................44
a) Şeyh Cüneyd ..................................................44
b) Şeyh Cüneyd’in Erdebil’den Sürgüne Zorlanması.................48
c) Şeyh Cüneyd’in Sürgün Yılları Şirvan Ülkesine
 Hurucu ve Ölümü ................................................53
C- Tarikatın Müritlerine Kızıl Başlık (Tac-ı Haydar)
 Giydirmesi .....................................................69
a) Şeyh Haydar...................................................69
b) Şeyh Haydar Müritlerine Kızıl Başlık (Tac-ı Haydar)
 Giydiriyor......................................................72
c) Şeyh Haydar’ın Şirvan Ülkesine Hurucu ve Ölümü ...............74
III. Şeyh Haydar’ın Eşi ve Çocuklarının Akkoyunlu
 Yakup’un Emriyle İstahr Kalesi’nde Hapsedilmeleri,
 Rüstem Bey, Baysungur’a Karşı Safevîlerin Gücünü
 Kullanmak İstiyor ve İstahr Kalesi’nde Tutulan Anne
 ve Çocukları Serbest Bırakıyor, Rüsten Bey Safevîlerin
 Gücünden Korktuğu İçin Sultan Ali ve Kardeşlerinin
 Ölüm Emrini Veriyor ............................................78
 A- Şeyh Haydar’ın Eşi ve Çocuklarının Akkoyunlu 
 Yakup’un Emriyle İstahr Kalesi’nde Hapsedilmeleri ..............78
 B- Rüstem Bey, Baysungur’a Karşı Safevîlerin Gücünü
 Kullanmak İstiyor ve İstahr Kalesi’nde Tutulan Anne
 ve Çocukları Serbest Bırakıyor .................................82
 C- Rüstem Bey Safevîlerin Gücünden Korktuğu İçin
 Sultan Ali ve Kardeşlerinin Ölüm Emrini Veriyor ................84
İKİNCİ BÖLÜM ....................................................87
I. İsmail ve İbrahim’in Akkoyunlularca Öldürülmek İçin
 Aranması, Gilan Emiri Mirza Ali Karkiya’nın Çocukları
 Koruma Altına Alması, İsmail’in Lahican Sûfîleri
 Tarafından Eğitilmesi ..........................................87
A) İsmail ve İbrahim’in Akkoyunlularca Öldürülmek
 İçin Aranması ..................................................87
B- Gilan Emiri Mirza Ali Karkiya’nın Çocukları
 Koruma Altına Alması ...........................................92
C- İsmail’in Lahican Sûfîleri Tarafından Eğilmesi ...............93
II. İsmail’in Gilan’a Bağlı Lahican’dan Erzincan’a Hareketi,
 Sarıkaya Yaylası’nda Kızılbaş Devleti’nin Kuruluş
 Kurultayı, Şirvan Ülkesine Huruç ve Tebriz’de
 Safevî Devleti’nin İlanı .......................................98
 A- İsmail’in Gilan’a Bağlı Lahican’dan Erzincan’a
 Hareketi .......................................................98
B- Sarıkaya Yaylası’nda Kızılbaş Devleti’nin Kuruluş
 Kurultayı .....................................................105
C- Şirvan Ülkesine Huruç ve Tebriz’de Safevî
 Devleti’nin İlanı .............................................117
III. Safevî Devleti’nin Kuruluşundan Sonraki Gelişmeler.
 Dini Reform, Kızılbaşların İdeolojisi, İlk Tayinler ...........127
A- Dini Reform .................................................127
B- Kızılbaşların Hareket İdeolojisi ............................134
C- İlk Tayinler ................................................136
IV. Akkoyunlu Elvend Bey’in Yeniden Toparlanma
 Çabası, Sultan Murad’ın Yenilgisi, Safevî Devleti’nin
 Sınırlarının Genişlemesi ......................................137
 A- Akkoyunlu Elvend Bey’in Yeniden Toparlanma Çabası ..........137
 B- Sultan Murad’ın Yenilgisi ..................................138
 C- Safevî Devleti’nin Sınırlarının Genişlemesi ................139
a) Firuzkuh’un Zaptı............................................139
b) Yezd ve Tebas’ın Alınması ...................................141
c) Kürt Sarım’ın Ele Geçirilmesi ...............................142
d) Dulkadiroğulları İle Savaş ..................................143
e) Bağdat’ın Akkoyunlu Barik Bey’den Alınması ..................148
f) Müşa’şa’alar Üzerine Hareket ................................149
g) Yeni Tayinler Yönetimden Kızılbaşların Tasfiyesi.............150
h) Şirvan Seferi................................................152
i) Özbeklerle Savaş ............................................153
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM....................................................159
I- Anadolu’da, Çıkan Karaman, Şah Kulu, Nur Ali Halife
 Kızılbaş Ayaklanmaları ........................................159
A- Karaman Ayaklanması .........................................159
B- Şah Kulu Ayaklanması ........................................160
C- Nur Ali Halife Ayaklanması ..................................173
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM .................................................179
I- Yavuz Selim’in Babası II. Bayezid İle Savaşı,
 Yavuz Selim’in Yeniçerilerin Desteğiyle Tahta
 Oturması, Yavuz Selim’in Kardeş ve Yeğenlerini
 Katletmesi ....................................................179
A- Yavuz Selim’im Babası II. Bayezid İle Savaşı ................179
B- Yavuz Selim’in Yeniçerilerin Desteğiyle Tahta
 Oturması ......................................................182
C- Yavuz Selim’in Kardeşlerini ve Yeğenlerini Katletmesi .......185
BEŞİNCİ BÖLÜM...................................................189
I- Yavuz Selim’in İdris-i Bitlisî’yi Mekke’den Çağırtması,
 Yavuz Selim’in Ulemaya Hazırlattığı Fetvalar, Çaldıran
 Öncesi Anadolulu Kızılbaşların Takibi ve Katli ................189
A- Yavuz Selim’in İdrisi Bitlisî’yi Mekke’den Çağırtması .......189
B- Yavuz Selim’in Ulemaya Hazırlattığı Fetvalar ................194
C- Çaldıran Öncesi Anadolulu Kızılbaşların Takibi ve Katli .....200
II. Yavuz Selim’in Şah İsmail İle Savaş İçin Edirne’den
 Hareket Etmesi, Osmanlı Ordusunda Yol Boyunca
 Ayaklanmalar, Ordular Savaş Sahasında, İki Tarafın
 Savaş Düzeni, Çaldıran Meydan Savaşı ve Sonuçları,
 Taçlu Hanım Meselesi, Osmanlı Ordusunun
 Tebriz’e Girişi ...............................................203
 A- Yavuz Selim’in Şah İsmail İle Savaş İçin Edirne’den
 Hareket Etmesi ................................................203
 B- Osmanlı Ordusu’nda Yol Boyunca Ayaklanmalar ................210
C- Ordular Savaş Sahasında İki Tarafın Savaş Düzeni ............216
D- Çaldıran Meydan Savaşı ve Sonuçları .........................225
E- Taçlu Hanım Meselesi ........................................242
F- Osmanlı Ordusu’nun Tebriz’e Girmesi .........................246
ALTINCI BÖLÜM ..................................................273
I. Şah İsmail Osmanlı Ordusu’nun Çekilmesinden Sonra
 Tebriz’e Dönüyor, Safevî Devleti’nde Yeni Atamalar, Safevî
 Topraklarında İç İsyanlar, Şah İsmail’in Doğu ve
 Güneydoğu’yu Savunma Tedbirleri, Adım Adım Koçhisar
 Savaşı’na Doğru, Koçhisar Meydan Savaşı .......................273
A- Şah İsmail Osmanlı Ordusu’nun Çekilmesinden
 Sonra Tebriz’e Dönüyor, Safevî Devleti’nde Yeni
 Atamalar ......................................................273
B- Çaldıran Sonrası Safevî Topraklarında İç İsyanlar ...........274
C- Şah İsmail’in Doğu ve Güneydoğu’yu Savunma
 Tedbirleri ....................................................275
D- Adım Adım Koçhisar Savaşı’na Doğru ..........................285
E- Koçhisar Meydan Savaşı ......................................288
YEDİNCİ BÖLÜM...................................................291
I. Yavuz Selim’in Yeni Bir Doğu ve Güneydoğu Seferini
 Başlatması, Mercidabık Savaşı’na Giden Süreç,
 Mercidabık Meydan Savaşı, Mercidabık Savaşı’nın
 Sonuçları, Hilafetin Osmanlıya Devri, Halep ve
 Şam’dan Gazze’ye Yürüyüş ......................................291
A- Yavuz Selim’in Yeni Bir Doğu ve Güneydoğu
 Seferini Başlatması ...........................................291
B- Mercidabık Savaşı’na Giden Süreç ............................294
C- Mercidabık Meydan Savaşı ....................................299
D- Mercidabık Savaşı’nın Sonuçları .............................305
E- Hilafetin Osmanlıya Devri ...................................305
F- Halep ve Şam’dan Gazze’ye Yürüyüş ...........................305
II. Ridaniye Savaşı ve Memlûk Devleti’nin Lağvedilmesi,
 Yavuz Selim’in Mısır Seferinden Payitahta Dönüşü,
 Şeyh Celal “Kızılbaş” Ayaklanması, Yavuz Selim’in
 Batıya Yönelik Savaş Hazırlıkları, İstanbul’dan
 Edirne’ye Hareketi ve Ölümü....................................311
A- Ridaniye Savaşı ve Memlûk Devleti’nin Lağvedilmesi...........311
B- Yavuz Selim’in Mısır Seferinden Payitahta Dönüşü.............321
C- Şeyh Celal “Kızılbaş” Ayaklanması ...........................322
D- Yavuz Selim’in Batı’ya Yönelik Savaş Hazırlıkları ...........324
E- Yavuz Selim’in İstanbul’dan Edirne’ye Hareketi ve
 Ölümü .........................................................326
SEKİZİNCİ BÖLÜM.................................................329
I. Koçhisar Savaşı’nın Sonuçları, Koçhisar Savaşı
 Sonrası Safevî Devleti’nin Gürcülerle, Memlûklerle,
 Özbeklerle, İlişkileri, Şah İsmail’in Son Dönemleri ve
 Ölümü .........................................................329
A- Koçhisar Savaşı’nın Sonuçları ...............................329
B- Koçhisar Savaşı Sonrası Safevî Gürcü İlişkileri .............330
C- Koçhisar Savaşı Sonrası, Safevî-Memlûk İlişkileri ...........331
D- Koçhisar Savaşı Sonrası Safevî, Özbek İlişkileri ............331
E- Şah İsmail’in Son Dönemleri ve Ölümü ........................333

Yasal Uyarılar