İnsanlık tarihi, son yüz yılda hakkında Hallâc-ı Mansur kadar söz söyleyip yazı yazılan çok az insana yer vermemiştir. Ne yazık ki geriye baktığımızda çağdaşı İslam yazarlarının hiç birinin onun hayatını yazmaları mümkün olmamıştı. Bırakın onun hayatını yazmalarını adını anmaları bile idam gerektiren riskler taşımaktaydı. Hallâc-ı Mansur’la ilgili önemli çalışmayı Fransız şarkiyatçı Louis Massignon 1907 yılında Arapçasını geliştirmek için bulunduğu Kahire’de başlattı ve “Passion de Hallaj’ı” adını taşıyan eserin İlk baskısı 1922 yılında iki cilt halinde basıldı. Eğer Massignon yazmasaydı, Hallâc-ı Mansur’un “Enel Hak” dediği için iki kelime yüzünden asıldığını bilinecektik.

Gerçek şu ki, Hallâc-ı Mansur faal bir siyasetçi idi. Hayat hikâyesi, fikirleri, kitaplarının adları onun fiili bir siyasetçi olduğunu göstermektedir. Yakalanıp hapsedilmesi ve nihayet idamı Abbasilere büyük sıkıntılar yaşatan Karmatilik gerekçesiyledir. Peki, neden Hallâc-ı Mansur, dinsel gerekçelerle idam edildi de doğrudan doğruya, Karmati daisi diye suçlanarak öldürülmedi? İşin bu yanı, siyasal-stratejik bir taktiktir. Gerekçe açıkça böyle gösterilseydi, bu, Hallâc-ı Mansur’u seven halk tabakaları nezdinde Karmatiliğe itibar kazandıracaktı. Bunun içindir ki, gerçek asılma sebebi Karmatilik olmasına rağmen, resmi gerekçe ‘dine aykırılık’ olarak gösterildi.

Gerçek sebep, Hallâc-ı Mansur’un, Abbasi Arap feodalitesinin vahşetini temsil eden yönetimine karşı çıkanların yanında yer almış olmasıdır. Bugün gelinen noktada anlaşılmıştır ki, Hallâc-ı Mansur’un büyük ıstırabına sebep olan ve düşmanlarını korkutan sebep, onun sufi kimliğinde değil, siyasal kimliğinde yatmaktadır. Bu kimlik her şeyden önce Abbasi yönetimine temelden karşı bir kimliktir. Bu kimliği inançla, inatla taşıyan Hallâc-ı Mansur, devrinin en karizmatik, en etkileyici, en filozof ve en eylemci figürüdür. Hallâc-ı Mansur’un tarih diyalektiği ve İslam düşüncesi açısından büyüklüğü de bu yanında aranmalıdır.